Aleksandr Solzhenitsyn: “Lịch sử là một trò hài hước từ đầu đến cuối.”

Đọc trích đoạn này, chúng ta không thể không nghĩ đến Tổng Thống Ngô Đình Diệm và cố vấn Ngô Đình, hai nhà ái quốc mang tinh thần Đại Việt, đã bị những kẻ giết mướn sát hại chỉ vì hai vị là những lãnh tụ ái quốc!

Trích đoạn tự tình này cũng khiến cho chúng ta không khỏi không nghĩ đến câu nói của người Việt “…bạc như dân…”: trò hài hước này xảy ra vì dân quá bạc?

Lịch sử là sự lập đi lập lại khiến chúng ta buồn nôn. Những người đàng hoàng tử tế bao nhiêu thì càng bị người của họ đối xử thô bạo bấy nhiêu. Nguyên lão nghị viên La Mã Spurius Cassius Viscellinus ( 1 ) muốn ban ruộng nương cho những thường dân, thì chính những thường dân ấy đã sát hại ông. Phú gia Spurius Melius ( 2 ) mua gạo thóc cứu đói, thì bị tử hình vì chính quyền La Mã buộc ông tội mưu toan soái ngôi Hoàng Đế. Nguyên lão Marcus Manlius ( 3 ), người được những con ngỗng thiên đánh thức vào buổi sáng định mệnh đó và đã cứu nguy thành Capitol, cũng đã bị xử tử vì tội phản quốc. Hannibal ( 4 ) thì bị đám quý tộc thành Carthage ( 5 ) lưu đày, và tài sản ông bị tịch thu, nhà cửa thì bị san bằng, thật ra nếu không phải vì Hannibal thì cũng chẳng ai biết đến vùng đất đó. Gnaius Nevius ( 6 ) đã bị gông cổ tống ngục vì ông đã viết những vở kịch theo đúng ý ông. Và nhà cầm quyền xứ Aetolia ( 7 ) đã bố cáo ân xá dụ “những người tỵ nạn chính trị” trở về xứ sở và xử tử họ. Từ xa xưa, chính quyền La Mã đã nghiệm ra là cho một tên nô lệ ăn uống đầy đủ, sẽ mang lại nhiều lợi nhuận về kinh tế hơn là bỏ đói nó, nhưng điều này đã bị người đời quên lãng ( 8 ). Lịch sử là một trò hài hước từ đầu đến cuối. Sự thật hay những lỗi lầm không có nghĩa lý gì trong lịch sử. Lịch sử không định hướng, và chỉ là một cái vòng lẫn quẩn.

— Trích “Vòng Địa Ngục Thứ Nhất“.

Nguyên văn:

History is so monotonous it makes you sick to read it. The more decent and honest a man is the worse he gets treated by his compatriots. The Roman consul Spurius Cassius Viscellinus wanted to give land to the common people, and the common people sent him to his death. Spurius Melius wanted to give bread to the hungry and he was executed because they said he was trying to get himself made Emperor. The consul Marcus Manlius, who woke up at the cackling of those famous geese and saved the Capitol, was executed as a traitor. Hannibal was exiled by Carthage, they confiscated his property and levelled his house to the ground, though we should never have heard of the place without him. It all sounds so familiar. The put Gnaius Nevius in fetters to stop his writing plays which he said what he thought. And the Aetolians proclaimed an amnesty to lure “emigrés” back and then put them to death. Even the Romans discovered it was more economical to feed a slave than to starve him, but that was afterward forgotten. History is a farce from beginning to end. It’s not even a matter of truth or error. There are no signposts to anywhere, and there’s nowhere to go.

— From “The First Circle“.

Chú thích của người dịch:

• ( 1 ) Spurius Cassius Viscellinus — xem https://en.wikipedia.org/wiki/Spurius_Cassius_Viscellinus; chết 485 trước Công Nguyên. Ba lần đắc cử Nguyên Lão Nghị Viên. Một trong những thiên tài của thời sơ khai Cộng Hòa La Mã. Ông cũng là tác giả của bản Luật Điền Nương đầu tiên của La Mã.
• ( 2 ) Spurius Melius — xem https://en.wikipedia.org/wiki/Spurius_Maelius; chết năm 439 trước Công Nguyên. Ông không phải là quý tộc La Mã, chỉ là thường dân nhưng giàu có, trong một nạn đói khủng khiếp ông đã bán lúa thóc cho cư dân thành Rome.
• ( 3 ) Marcus Manlius — xem https://en.wikipedia.org/wiki/Marcus_Manlius; chết 384 trước Công Nguyên. Ông là Nguyên Lão của Cộng Hòa La Mã vào năm 392 trước Công Nguyên. Khi bộ tộc người Gaul ( Pháp ) vây khổn thành Rome năm 390 trước Công Nguyên. Ông đã cố thủ với đạo quân nhỏ, khi quân xâm lăng mở cuộc tấn công mới vào Capitoline Hill ( https://en.wikipedia.org/wiki/Capitoline_Hill ) vào buổi sáng, những con ngỗng được thờ phượng kêu vang đánh thức ông dậy, và ông đã đánh rớt xuống thành những kẻ đã xâm nhập thành công ( trèo thang lên. )
• ( 4 ) Hannibal hay Hannibal Barca — xem https://en.wikipedia.org/wiki/Hannibal; sanh năm 247 trước Công Nguyên – chết khoảng 183 – 181 trước Công Nguyên. Là một nhà quân sự, được những người như Hoàng Đế Nã Phá Luân liệt vào hàng thiên tài. Ông đã gây cho đế quốc La Mã những tổn thất to lớn, và là ác mộng của La Mã. Câu nói cửa miệng cửa miệng của quan lại La Mã: “Hannibal đang ở trước cổng thành!”; để chỉ những tình hình dầu sôi lửa bỏng.
• ( 5 ) Carthage — xem https://en.wikipedia.org/wiki/Ancient_Carthage; ở đâu đó trong vùng duyên hải Bắc Phi kéo dài đến Địa Trung Hải.
• ( 6 ) Gnaius Nevius — xem https://en.wikipedia.org/wiki/Gnaeus_Naevius; 270 trước Công Nguyên – 201 trước Công Nguyên. một văn hào thành Rome. Ông đã châm biếm những kẻ cầm quyền, và bị bỏ tù. Sau đó ông bị đi đày sang Tunisia, ở đó, ông đã khắc bia cho chính ông, và tự tử.
• ( 7 ) Aetolia — xem https://en.wikipedia.org/wiki/Aetolia; một vùng núi ở phía Tây Hy Lạp.
• ( 8 ) Có lẽ Aleksandr Solzhenitsyn ám chỉ số phận ông, và số phận những người bị dộng vào GULAG?

06/06/2016, 08/02/2020.