Hốt Tất Liệt, con trai của Đà Lôi. Đà Lôi là con trai út của Thiết Mộc Chân.
Trích:
Jack Weatherford. Genghis Khan and the making of the Modern World. Crown Publishing Group, New York, 2004.
Thuở ban đầu, Hốt Tất Liệt được các anh em “phân công” đi chiếm Châu Á, trước hết là nhà Tống của Tàu. Ban đầu Hốt Tất Liệt không thành công. Nhưng sau khi tranh giành quyền lực nội bộ thành công, ông ta đã chiếm được Tàu. Và chính là người đã xây thủ đô Bắc Kinh.
Dựa theo những gì tác giả diễn tả về Bắc Kinh thời đó: thì nó đúng là Trung Tâm của Vũ Trụ — cảm nhận nghiêm chỉnh, không mỉa mai:
– Những người Âu, người Hồi, người Trung Á tài hoa thông thái đã đến Bắc Kinh thi thố tài năng.
Hốt Tất Liệt đã tự Hán hóa ( dù chỉ là bề ngoài ) để chinh phục được dân Tàu. Kinh thành Bắc Kinh ông ta xây, mang tính chính trị vỗ về người Tàu, nhưng cũng có sắc nét Mông Cổ, và là một kỳ quan: nơi ông ta cùng gia đình và những người thân tín sinh hoạt hàng ngày là một thảo nguyên Mông Cổ thu nhỏ giữa lòng Bắc Kinh!
Cung điện, nơi ông ta tiếp đón các sứ bộ chư hầu, cũng là những kỳ tích đương thời: tác phẩm của các nghệ nhân Âu, Hồi v.v…
— Nhưng quan trọng hơn hết, và cũng là đại thảm họa cho nhân loại kéo dài đến ngày nay: lập nhà Nguyên, ông ta đã xâm chiếm đất đai láng giềng, mở rộng nước Tàu gấp năm ( 5 ) lần!
Trang 209-210
Chiếm được kinh đô và triều đình nhà Tống, Hốt Tất Liệt [✱] xem như chiếm được kim cương. Vì đó là kết tinh cực thịnh của văn hóa Tàu, và trong những năm sau, ông đã cố gắng bảo tồn những thành tựu này đồng thời cũng cũng cải cách và bành trướng đế quốc Tàu. Và như học giả Phù Tang Hidehiro Okada đã quan sát, “di sản vĩ đại nhất mà Đế Quốc Mông Cổ đã để lại cho người Tàu chính là quốc gia Tàu.” Người Mông Cổ không chỉ thống nhất những địa phương sử dụng những phương ngữ Tàu, mà họ còn gom cho nước Tàu những vương quốc chung quanh như Tây Tạng, Mãn Châu, Duy Ngô Nhĩ, và hàng tá những tiểu vương quốc và những tiểu quốc bộ lạc khác. Quốc gia Tàu mới dưới quyền quản lý của Mông Cổ to lớn hơn gấp năm ( 5 ) lần quốc gia có nền văn minh của các giống dân sử dụng các loại tiếng Tàu [*]. Sự bành trướng này đã khiến cho văn hóa chính thức lúc bấy giờ không mang sắc thái Mông Cổ; cũng không mang sắc thái Tàu. Hốt Tất Liệt đã tạo nên một nền văn hóa hỗn hợp, và, cũng chính vì nổ lực này của ông, nền văn hóa mới đã có một sức ảnh hưởng mang tính quan trọng toàn cầu và ngoài sự dự đoán [**].
Lúc này Hốt Tất Liệt hầu như đã xâm chiếm tất cả mọi ngỏ ngách trên đất liền, ông ta phải vượt biển mới có thể xâm lăng các vùng đất mới. Các thương lái hải thương của ông đã báo cáo chi tiết về những hải đảo xa xăm đầy gia vị [***], Java, Tích Lan, và những hải đảo Phù Tang gần bên. Hốt Tất Liệt muốn gom những quốc gia này vào Đế Quốc Mông Cổ đang trên đà bành trướng. Năm 1268, ông gửi sứ bộ sang Phù Tang ra lệnh đầu hàng, nhưng người Phù Tang từ chối. Lúc này Hốt Tất Liệt vẫn còn phải bận tâm thanh toán nhà Tống nên không thể tấn công Phù Tang, nên ông ta đã tiếp tục gửi các sứ bộ sang thuyết phục họ đầu hàng.
Nguyên văn tiếng Anh:
Khubilai Khan realized what a jewel he has acquired in his conquest of the Sung capital and officials. They represented the height of Chinese civilization, and in the years ahead, he strove to preserve their achievements while reforming and expanding their empire. As a Japanese scholar Hidehiro Okada wrote, “The greatest legacy of the Mongol Empire bequeathed to the Chinese is the Chinese nation itself.”The Mongols united not only all of the areas speaking various Chinese dialects, but they combined with it the adjacent kingdoms of the Tibetans, Manchurians, Uighurs, and dozens of smaller kingdoms and tribal nations. The new country under their administration was about five items as large as the civilization where people spoke the Chinese languages. The official Chinese state culture that emerged was certainly not Mongol; nor was it Chinese. Khubilai Khan has created a hybrid, and, through his efforts, the culture would have a worldwide impact of unanticipated dimensions and importance.
With his control extended to almost everything reachable by land, Khubilai had to look out to sea to find new lands to conquer. The trading missions of his junks had brought back detailed information on the distant spice islands, Java, Ceylon, and the nearby northern islands of Japan. He wanted to incorporate them into the expanding Mongol Empire. In 1268 he sent an envoy to Japan to demand surrender, but the Japanese refused. Khubilai was still too engaged with the final conquest of the Sung dynasty to launch an attack on Japan, so he continued to send more delegations to persuade them to surrender.
Chú thích của người dịch:
[✱] Hốt Tất Liệt: tiếng Anh có hai cách viết Kublai Khan và Khubilai Khan.
[*] Ý tác giả muốn nói, Mông Cổ đã bành trướng nước Tàu gấp năm ( 5 ) lần.
[**] Tác giả chỉ kết luận như vậy, không giải thích vì thêm.
[***] Tức gia vị sử dụng trong nấu ăn, thí dụ: tiêu.
Việt Nam: Văn Hóa, Chính Trị 
One thought on “Di sản của Hốt Tất Liệt cho quốc gia Tàu: một nước Tàu rộng lớn gấp năm lần!”